ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΑΝΕΣ
Τα επιχειρήματα είναι πιθανό να επηρεαστούν από λογικές πλάνες, δηλαδή λάθη που ακυρώνουν την αξιοπιστία ενός επιχειρήματος. Κάποιες φορές, συγγραφείς ή ομιλητές/-ριες, χρησιμοποιούν σκόπιμα λογικές πλάνες για να κάνουν ένα επιχείρημα να φανεί πιο πειστικό ή έγκυρο. Είναι σημαντικό ένας/μία κριτικός/-ή στοχαστής να γνωρίζει τι είναι οι λογικές πλάνες και πώς να τις αναγνωρίζει, διότι τα παραπλανητικά επιχειρήματα εμφανίζονται συχνά στις εφημερίδες, τις διαφημίσεις, τους πολιτικούς λόγους και άλλες πηγές πληροφόρησης και μπορεί να φαίνονται αρκετά πειστικά, τουλάχιστον για τον/την μέσο/-η αναγνώστη/-ρια ή ακροατή/-ρια.
Ορισμένες από τις πιο κοινές λογικές πλάνες είναι οι εξής:
Βεβιασμένη Γενίκευση
Όταν κάνουμε υποθέσεις για μια ολόκληρη ομάδα ή φάσμα περιπτώσεων με βάση ένα ανεπαρκές δείγμα (συνήθως γιατί δεν είναι αντιπροσωπευτικό ή είναι πολύ μικρό) και εξάγουμε συμπεράσματα από λιγοστές ενδείξεις και συνήθως επηρεασμένοι από στερεότυπα.
Μία ομάδα εφήβων κατέστρεψαν το πάρκο στο κέντρο της πόλης. Οι έφηβοι είναι ανεύθυνοι και καταστροφικοί.
Συμπτωματικός συσχετισμός ή πλάνης της ψευδούς αιτίας (Post hoc ergo propter hoc)
Η υπόθεση ότι επειδή το B ακολουθεί χρονικά το A, το A προκάλεσε το B. Μόνο και μόνο επειδή δύο γεγονότα ακολουθούν χρονολογικά το ένα το άλλο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το πρώτο προκάλεσε το δεύτερο ή ότι υπάρχει αιτιατή σχέση μεταξύ των δύο.
Ο πρόεδρος αύξησε τη φορολογία και μετά αυξήθηκε το ποσοστό βίαιων εγκλημάτων. Ο πρόεδρος ευθύνεται για την αύξηση της εγκληματικότητας.
Χθες, ξέχασα να κάνω τα μαθήματά μου και σήμερα μας έβαλαν τεστ.
Έβγαλα τα ρούχα μου να στεγνώσουν και άρχισε να βρέχει.
Το κουτί της Πανδώρας (Slippery Slope)
Η υπόθεση ότι ένα προτεινόμενο βήμα θα ξεκινήσει μία ανεξέλεγκτη αλυσίδα ανεπιθύμητων γεγονότων. Το άτομο επιχειρηματολογεί ότι θα συμβεί μία αλυσιδωτή αντίδραση γεγονότων που θα καταλήξουν σε κάποια φρικτή συνέπεια, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για την υπόθεση αυτή.
Αν δεν σταματήσεις να καπνίζεις τσιγάρα, στο τέλος θα καταλήξεις να κάνεις ενέσεις ηρωίνης.
Αδύναμη αναλογία
Πολλά επιχειρήματα βασίζονται στην αναλογία ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα αντικείμενα, ιδέες, ή καταστάσεις. Αν τα δύο αυτά στοιχεία που συγκρίνονται δεν έχουν πάρα πολλά κοινά σημεία στην πραγματικότητα, η αναλογία δεν είναι ισχυρή και το επιχείρημα που προκύπτει από αυτή διαπράττει μία λογική πλάνη αδύναμης αναλογίας.
Τα όπλα είναι σαν τα τσεκούρια – είναι και τα δύο εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σκοτώσουν ανθρώπους. Αν περιορίσουμε τη χρήση των όπλων, τότε πρέπει να περιορίσουμε και τη χρήση των τσεκουριών.
Επιχείρημα (Red Herring)
Στη μέση του επιχειρήματος, το άτομο που επιχειρηματολογεί ξεφεύγει από το θέμα και ξεκινάει ένα άλλο θέμα που αποπροσανατολίζει το κοινό από αυτό που πραγματικά διαπραγματεύεται. Το άτομο που επιχειρηματολογεί αποφεύγει το κύριο επιχείρημα με τακτικές αντιπερισπασμού και δεν επιστρέφει στο βασικό θέμα.
Ξέχασα να ψωνίσω τα ζαρζαβατικά σου, αλλά σου αγόρασα μία ντουζίνα τριαντάφυλλα, γιατί σε λατρεύω.
Πράγματι, οι βαθμοί μου είναι χαμηλοί, αλλά αφιερώνω πολύ χρόνο σε εθελοντικές δράσεις του μη-κερδοσκοπικού τομέα.
Ψευδοδίλλημα
Στο ψευδοδίλλημα, το άτομο που επιχειρηματολογεί, θέτει την κατάσταση με τέτοιο τρόπο που είναι σαν να υπάρχουν μόνο δύο επιλογές. Το άτομο απορρίπτει μία από τις δύο επιλογές, ώστε να φαίνεται ότι υπάρχει μόνο μία: αυτή που θέλει πρωτίστως να επιλέξουμε. Πρόκειται για μία υπεραπλούστευση που απλώς μειώνει τις πιθανές εναλλακτικές σε μία δυαδική αντιπαράθεση. Είναι το ψευδοδίλλημα, το οποίο παρουσιάζει ένα σκεπτικό τύπου μαύρο-άσπρο, όταν υπάρχουν πολλές αποχρώσεις του γκρι.
Το σχολείο είναι σε άσχημη κατάσταση. Είτε το κατεδαφίσουμε και χτίζουμε ένα καινούργιο κτήριο, είτε συνεχίζουμε να θέτουμε σε κίνδυνο τα παιδιά. Προφανώς, δεν πρέπει να ρισκάρουμε την ασφάλεια κανενός, οπότε πρέπει να κατεδαφίσουμε το κτήριο.
(Το επιχείρημα αμελεί την πιθανότητα να επισκευαστεί το κτήριο ή να βρεθεί ένας τρόπος να προστατευτούν τα παιδιά από τους κινδύνους που υπάρχουν, όπως για παράδειγμα, αν κάποιες από τις αίθουσες είναι σε άσχημη κατάσταση, να μην κάνουν μαθήματα σε αυτές.)
Αρχή της αναφοράς ή φαύλος κύκλος (Petitio Principii)
Οι προκείμενες παρουσιάζονται ως έγκυρες χωρίς υποστηρικτικές αποδείξεις. Μερικές φορές, οι προκείμενες αποδεικνύονται από το ίδιο το συμπέρασμα, κάνοντας το επιχείρημα κυκλικό και αναφέροντας την προκείμενη μέσα στο συμπέρασμα αντί να την αποδεικνύει ή να την απορρίπτει.
Ο Πρόεδρος Κέννεντυ ήταν ένας πολύ καλός ομιλητής, γιατί έδινε εξαιρετικές ομιλίες.
Αχυράνθρωπος
Η διαστρέβλωση, η παραποίηση ή η υπερβολή της θέσης κάποιου, ώστε να είναι πιο εύκολο αυτή να διαψευστεί. Η πλάνη του αχυρανθρώπου συμβαίνει όταν κάποιος/-α παραποιεί ή διαστρεβλώνει το επιχείρημα κάποιου/-ας άλλου/-ης με έναν υπερβολικό τρόπο, ώστε μετά να επιτεθεί σε αυτή τη διαστρεβλωμένη εκδοχή του επιχειρήματος σαν να ήταν αυτή η θέση του/της άλλου/-ης από την αρχή και καταλήγοντας ότι αυτή η θέση δεν είναι σωστή ή είναι γελοία.
Α: «Πάμε να δούμε καμιά ταινία σήμερα;»
B: «Όχι, ευχαριστώ. Όχι σήμερα.»
Α: «Ποτέ δεν είσαι πρόθυμος να περάσεις καλά!»
Ο κύριος και η κυρία Σμιθ μαλώνουν για την καθαριότητα του υπογείου.
κος Σμιθ: «Το καθαρίσαμε πέρυσι. Πρέπει να το καθαρίζουμε κάθε μέρα;»
κα Σμιθ: «Απλώς θέλεις να κρατάς όλα τα πράγματά σου για πάντα. Είναι γελοίο!»
Η πλάνη της κοινής λογικής
Ένα επιχείρημα υποστηρίζεται ότι είναι σωστό λόγω πρακτικών αληθειών και κοινής λογικής.
Αν φαίνεται κακό, έχει και κακή γεύση.
Επιχείρημα Ad Hominem (κατά του ανθρώπου)
Άσκηση κριτικής στο άτομο που επιχειρηματολογεί αντί για το ίδιο το επιχείρημα.
Ο υποψήφιος Α δεν θα κρατήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις: απάτησε τη γυναίκα του!
Επιχείρημα ad Ignoratiam (προσφυγή στην άγνοια)
Ένα επιχείρημα είναι αληθινό, επειδή δεν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο.
Κανείς δεν αντιτάχθηκε σε αυτή την πολιτική, οπότε δεν είναι άδικη.
Επίκληση στον φόβο
Η πλάνη αυτού του τύπου στηρίζεται στον φόβο των ανθρώπων. Συγκεκριμένα, παρουσιάζει ένα τρομακτικό μέλλον ως απόρροια μίας απόφασης που λαμβάνεται σήμερα.
Η υποψήφια Α δεν ξέρει από εξωτερική πολιτική. Αν την ψηφίσετε, θα μας επιτεθούν τρομοκράτες.
Αρχή της παράδοσης
Δικαιολόγηση κάποιας ιδέας, γιατί βασίζεται στην παράδοση.
Πάντα γράφαμε τις εκθέσεις με αυτόν τον τρόπο.
Το φαινόμενο της μάζας (Bandwagon)
Υποστήριξη ενός ισχυρισμού λέγοντας ότι «όλοι οι άνθρωποι» αυτό πιστεύουν ή δρουν με αυτόν τον τρόπο.
Υποστηρίζω τον πόλεμο, γιατί αυτό κάνει κάθε πατριώτης.
Η πλάνη του τζογαδόρου
Η εσφαλμένη αντίληψη ότι ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να επηρεαστεί από προηγούμενα τυχαία γεγονότα.
Το λόττο πέρυσι κληρώθηκε σε αυτή την πόλη. Άρα, το να αγοράσεις ένα δελτίο φέτος στην ίδια πόλη είναι απλώς σπατάλη χρημάτων.
Contact Us
Do you want to sign up to receive our newsletter or write us to have more information?
Coordinator – Centro per lo Sviluppo Creativo Danilo Dolci – Italy
antonella.alessi@danilodolci.org