ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Προηγούμενη Ενότητα
Επόμενη Ενότητα

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Η πορεία προς ένα ψηφιακό περιβάλλον προσφέρει στους/στις μαθητές/-ριες πολλούς νέους τρόπους έκφρασης και εύρεσης πληροφοριών και διαφορετικών απόψεων. Την ίδια στιγμή όμως, επιτρέπει την κυκλοφορία ενός μεγάλου κύματος παραπληροφόρησης. Στο πλαίσιο του Προγράμματος Πρόληψης της Ριζοσπαστικοποίησης PRACTICE, η ενότητα της Ψηφιακής Συνείδησης εξετάζει το φάσμα της σύγχυσης της πληροφορίας και ορίζει το πώς η Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία (Media and Information Literacy – MIL) βοηθά στην καταπολέμηση αυτού του φαινομένου μέσω της εφαρμογής εργαλείων σχετικά με τη διασταύρωση πληροφοριών (fact-checking) και μέσω μίας επισκόπησης της διαδικασίας επιβεβαίωσης της εγκυρότητας των πληροφοριών που αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) καθώς και της αξιολόγησης των πηγών και του οπτικού περιεχομένου.

Μετά την ολοκλήρωση της παρούσας ενότητας, θα είστε σε θέση:

  1. Να κατανοείτε τις διαφορετικές μορφές παραπληροφόρησης, παραπλανητικής πληροφόρησης και κακόβουλης πληροφόρησης καθώς και της θέσης αυτών των διαφορετικών μορφών στο φάσμα σύγχυσης της πληροφορίας.
  2. Να γνωρίζετε τον τρόπο με τον οποίο η σύγχυση της πληροφορίας επιδρά στην δημοκρατία, στις ανοιχτές κοινωνίες καθώς και τις συνέπειες που έχει στην εκπαίδευση, την πολιτική, τις επιχειρήσεις και την ιδιωτική ζωή με ιδιαίτερη έμφαση στους εφήβους.
  3. Να κατανοείτε πώς η κακομεταχείριση και η ανακρίβεια περιλαμβάνονται στη σύγχυση της πληροφορίας.
  4. Να κατανοείτε και να ασκείτε κριτική στον ρόλο της τεχνολογίας (π.χ. των κοινωνικών πλατφορμών) στην αστραπιαία εξάπλωση και παρουσίαση εσφαλμένων και παραπλανητικών πληροφοριών ως ειδήσεις.
  5. Να διαχωρίζετε το γεγονός από τη φαντασία καθώς και την αξιοπιστία πιθανών αφηγήσεων και ιστοριών στη δημοσιογραφία.
  6. Να γνωρίζετε πόσο σημαντική και κατεπείγουσα είναι η διασταύρωση πληροφοριών (fact-checking) σε ένα κείμενο ως μία ξεχωριστή μορφή δημοσιογραφίας.
  7. Να κατανοείτε τις ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε όταν αξιολογείτε την ποιότητα των τεκμηρίων.
  8. Να αντιλαμβάνεστε τον τρόπο προσέγγισης σε θέματα επιβεβαίωσης της εγκυρότητας των πληροφοριών που αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και αξιολόγησης των πηγών και του οπτικού περιεχομένου.

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Clickbait: ένα είδος ψευδούς διαφήμισης που χρησιμοποιεί έναν υπερσύνδεσμο ή ένα σκίτσο για να προσελκύσει τους/τις χρήστες να ακολουθήσουν τον σύνδεσμο και να διαβάσουν, να δουν ή να ακούσουν το αντίστοιχο περιεχόμενο. Έχουν ως τυπικό χαρακτηριστικό ότι είναι παραπλανητικά και δραματοποιούν μία κατάσταση.

Διασταύρωση πληροφοριών (Fact-checking): ο έλεγχος των ισχυρισμών σε ένα κείμενο, ώστε να καθοριστεί η εγκυρότητα και η ακρίβεια των δηλώσεων που περιγράφονται σε αυτό.

Ψευδείς ειδήσεις: μία μορφή κίτρινου τύπου ή προπαγάνδας που χαρακτηρίζεται από σκόπιμη παραπλανητική πληροφόρηση ή απάτη μέσω των παραδοσιακών μέσων μαζικής ενημέρωσης (έντυπων και ραδιοτηλεοπτικών) ή διαδικτυακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ρητορική μίσους: η δημόσια παρακίνηση σε βία ή μίσος εναντίον ομάδων ή ατόμων με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως η φυλή, το χρώμα, η θρησκεία και η καταγωγή.

ΤΙ;

1. ΣΥΓΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

Μορφές σύγχυσης της πληροφορίας. Πηγή: Claire Wardle & Hossein Derakshan, 2017

Στοιχεία και Φάσεις της Σύγχυσης Πληροφορίας. Πηγή: Claire Wardle & Hossein Derakshan, 2017

Aν και η επίδραση του κατασκευασμένου περιεχομένου έχει τεκμηριωθεί καλά, η σύγχρονη κοινωνική τεχνολογία έχει προκαλέσει πληροφοριακή μόλυνση σε παγκόσμιο επίπεδο, έναν περίπλοκο ιστό κινήτρων για τη δημιουργία, τη διανομή και την κατανάλωση αυτών των «μολυσμένων» μηνυμάτων, πολλές μορφές περιεχομένου και τεχνικές ενίσχυσης του περιεχομένου, καθώς και διάφορες πλατφόρμες φιλοξενίας και αναπαραγωγής αυτού του περιεχομένου. Το φαινόμενο της σύγχυσης της πληροφορίας περιλαμβάνει τη σάτιρα και την παρωδία, τους τίτλους clickbait, τη χρήση παραπλανητικών τίτλων/εικόνων/στατιστικών αλλά και περιεχομένου εκτός πλαισίου και το ψεύτικο/κατασκευασμένο περιεχόμενο. Για τους σκοπούς της Ενότητας 3 του Προγράμματος Πρόληψης της Ριζοσπαστικοποίησης PRACTICE υιοθετούμε τον όρο «σύγχυση της πληροφορίας», όπως αυτή ορίστηκε στην πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Υπό μία θεωρητική οπτική, το φάσμα σύγχυσης της πληροφορίας περιλαμβάνει τρεις έννοιες: την εσφαλμένη παραπληροφόρηση (mis–information: όταν δημοσιοποιούνται/ γίνονται γνωστές ψευδείς πληροφορίες χωρίς να υπάρχει πρόθεση πρόκλησης βλάβης), την παραπληροφόρηση (dis–information: όταν δημοσιοποιούνται σκόπιμα ψευδείς πληροφορίες για να προκαλέσουν βλάβη) και την κακόβουλη πληροφόρηση (mal–information: όταν δημοσιοποιούνται/γίνονται γνωστές αληθείς πληροφορίες για να προκαλέσουν βλάβη και συχνά αφορούν τη δημοσιοποίηση απόρρητων/ιδιωτικών πληροφοριών στο ευρύ κοινό).

Για την κατανόηση των παραδειγμάτων της σύγχυσης της πληροφορίας, είναι χρήσιμο να αναλογιστούμε τρία στοιχεία: 1) Πομπός: ποιοι ήταν οι «παράγοντες» που δημιούργησαν, παρήγαγαν και διένειμαν το μήνυμα; Ποιο ήταν το κίνητρό τους; 2) Μήνυμα: τι είδους μήνυμα ήταν αυτό; Τι μορφή είχε; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του; 3) Δέκτης: πώς εξέλαβε/ερμήνευσε το μήνυμα; Τι δράση ανέλαβε (αν όντως ανέλαβε κάποια);

Επιπρόσθετα, πρέπει να συλλογιστούμε τη σύγχυση της πληροφορίας ως μία διαδικασία με τρεις φάσεις:

1) δημιουργία

2) παραγωγή

3) διανομή

2. ΣΥΓΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΜΙΣΟΥΣ: ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Ένα σημαντικό θέμα που πρέπει να υπογραμμίσουμε είναι η σχέση ανάμεσα στη σύγχυση της πληροφορίας και τη ρητορική μίσους. Είναι σημαντικό οι μαθητές/-ριες να μάθουν να αναγνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται η ρητορική μίσους στο διαδίκτυο και τη σχέση ανάμεσα στη μετάδοση ψευδών ειδήσεων και στη ρητορική μίσους, ώστε να είναι ικανοί/-ές να την αναγνωρίσουν και να την καταγγείλουν, αν χρειαστεί. Για παράδειγμα, οι πιο συνήθεις μορφές ρατσιστικής ρητορικής μίσους εναντίον συγκεκριμένων μειονοτήτων περιλαμβάνουν:

Πολλές φορές, η ρητορική μίσους παρουσιάζεται ως σάτιρα ή χιούμορ ή ακόμη και με τη δικαιολογία ότι ήταν μόνο ένα αστείο. Είναι σημαντικό οι μαθητές/-ριες να δοκιμάζουν να ελέγξουν λέξεις, φράσεις, εικόνες, βίντεο και διαδικτυακό περιεχόμενο με κριτικό πνεύμα με τον δικό τους ρυθμό τους για να αναλύσουν τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται οι απόψεις και να αναγνωρίσουν τη ρητορική μίσους είτε είναι συγκαλυμμένη είτε έχει ήπια μορφή.  Παράλληλα, οι νέοι/-ες θα πρέπει να είναι ενήμεροι/-ες ότι οφείλουν να καταγγείλουν περιστατικά ρητορικής μίσους που σημειώνονται στο διαδίκτυο στην κοινωνική πλατφόρμα ή/και στις αρμόδιες αρχές. Μια άλλη επιλογή είναι η διερεύνηση του αντιλόγου, ώστε να υπάρχει ενεργός αλληλεπίδραση με τη διάδοση της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο, και συγκεκριμένα στα κοινωνικά δίκτυα. Δείτε το παρακάτω γράφημα για να κατανοήστε τη διαφορά μεταξύ της ρητορικής του μίσους και ενός κακόγουστου αστείου.

  • Συγκρίσεις («εμείς» ≠«αυτοί»),
  • Γενικεύσεις («όλοι οι πρόσφυγες…», «όλοι οι μουσουλμάνοι…») και αυθαίρετους συσχετισμούς (π.χ. πρόσφυγες = εγκληματίες),
  • Κανονικοποίηση διακριτικών στάσεων: «Δεν με εκπλήσσει το γεγονός ότι…»,
  • Προβολή των αιτιών των κοινωνικών προβλημάτων, όπως ο σεξισμός, η εγκληματικότητα και η μείωση των διαθέσιμων ακινήτων, στις μειονότητες,
  • Υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, όπως «οικονομικός μετανάστης»,
  • Στέρηση ανθρωπίνων ιδιοτήτων των μειονοτήτων, π.χ. κάνοντας έναν παραλληλισμό των προσφύγων/Ρομά/μουσουλμάνων με τα έντομα, τα παράσιτα, τα ζώα κτλ.,
  • Ψέματα για τις μειονότητες και την υποτιθέμενη εγκληματικότητα, βία, τους βιασμούς, τα πλαστά χαρτιά, τα οποία συχνά συγκαλύπτονται από μία υποτιθέμενη προσωπική εμπειρία,
  • Πολιτισμικό ρατσισμό («Απλώς δεν ταιριάζουν εδώ»),
  • Εθνικιστικούς συσχετισμούς: «Τι θα γίνει με τα παιδιά μας/τους αστέγους/τους ανέργους κτλ.;»,
  • Φράσεις όπως: «Σε λίγο θα αισθανόμαστε ξένοι στην ίδια μας τη χώρα!» και «Ο τρόπος ζωής μας είναι καταδικασμένος»,
  • Αντιλήψεις ότι τα ΜΜΕ δεν μας λένε ποτέ την αλήθεια έτσι κι αλλιώς,
  • Αντιλήψεις όπως ‘όποιος νοιάζεται για τις μειονότητες είναι φιλάνθρωπος ή μάλλον έχει ακροαριστερές πολιτικές πεποιθήσεις’,
  • Φράσεις όπως: «Θα μου βάλετε την ταμπέλα του ναζιστή/ρατσιστή/ομοφοβικού, επειδή εγώ…;»/Για ποια ελευθερία του λόγου μιλάμε αν διαγράφετε τα σχόλιά μου;».

3. ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

Η Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία (Media and Information Literacy-MIL) είναι μία κοινώς αποδεκτή έννοια, η οποία εφαρμόζεται, μεταξύ άλλων, από την UNESCO, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης για να επισημάνει την αλληλένδετη σχέση που υπάρχει μεταξύ των δεξιοτήτων που αφορούν την πληροφορία γενικότερα και τα μέσα ειδικότερα.

Σύνθετη Έννοια της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία, UNESCO 2013,
Παγκόσμιο Πλαίσιο Αξιολόγησης, Αναγνωσιμότητας και Ικανοτήτων, Παρίσι, Γαλλία

Η Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία αναφέρεται σε όλο το εύρος των γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων που περιλαμβάνουν την χρήση κειμένου, εργαλείων και τεχνολογιών· τις δεξιότητες της κριτικής σκέψης και ανάλυσης· την πρακτική της σύνταξης μηνυμάτων και τη δημιουργικότητα· την ικανότητα αναστοχασμού και ηθικής σκέψης,καθώς και την ενεργή συμμετοχή μέσω της ομαδικής εργασίας και της συνεργασίας. Σχετίζεται επίσης, με την ικανότητα πρόσβασης στα μέσα για την κατανόηση και κριτική αξιολόγηση των διαφορετικών χαρακτηριστικών των μέσων και του περιεχομένου τους αλλά και τη δημιουργία επικοινωνιών σε ένα πλήθος διαφορετικών περιστάσεων. Επιπρόσθετα, τα αυξανόμενα επίπεδα της ρητορικής μίσους, της ξενοφοβίας και των επιθέσεων κατά προσφύγων και ανθρώπων από «άλλες» θρησκείες, εθνότητες και με διαφορετικό χρώμα δέρματος, τα οποία οφείλονται σε στερεότυπα που υποστηρίζονται από κατασκευασμένες και λαϊκίστικες ρητορικές καθώς και από αναφορές στα μέσα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές της δημοσιογραφίας, ενισχύουν αυτό το τοξικό μείγμα που κρίνεται αναγκαίο να καταπολεμηθεί με την παιδεία στα μέσα και την πληροφορία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν συγκεκριμένες γνώσεις και δεξιότητες που μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες στον εντοπισμό και την κινητοποίηση κατά της ρητορικής μίσους. Η παιδεία στα μέσα και την πληροφορία είναι μία σπουδαία εκπαιδευτική στρατηγική που αναπαριστά μία διαρθρωτική και βιώσιμη αντίδραση στη ρητορική του μίσους σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα που συνεπάγεται η απόφαση για απαγόρευση ή λογοκρισία του περιεχομένου στο διαδίκτυο ή ο χρόνος και το κόστος που απαιτείται για τις νομικές ενέργειες με στόχο την παραγωγή απτών αποτελεσμάτων. Πολλές πρωτοβουλίες που περιλαμβάνουν την παιδεία στα μέσα και την πληροφορία ως μέσο καταπολέμησης της ρητορικής μίσους έχουν ως κοινό παρονομαστή την έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης και την ηθικά ορθή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (βάσει των αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο.

Οι δεξιότητες της παιδείας στα μέσα και την πληροφορία ενισχύουν την ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει και να αμφισβητεί περιεχόμενο που προωθεί το μίσος στο διαδίκτυο. Εκτός από αυτό, το βοηθούν να κατανοεί ορισμένες από τις προεκτάσεις, τις μεροληψίες και τις προκαταλήψεις που κρύβει το εν λόγω περιεχόμενο, ενώ συγχρόνως το ενθαρρύνουν να αναπτύξει επιχειρήματα για να καταρριφθεί η θέση που εκφράζεται.   

4. ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (FACT–CHECKING)

Οι άνθρωποι που προσπαθούν να πείσουν τους άλλους έχουν το κίνητρο να παραποιήσουν, να υπερβάλουν ή να περιπλέξουν τα γεγονότα. Είναι σημαντικό οι μαθητές/-ριες να είναι εφοδιασμένοι/-ες με μία μεθοδολογία για να εντοπίζουν την αξιοπιστία των ισχυρισμών και να αξιολογούν με κριτική σκέψη τα τεκμήρια για την απόδειξή τους. Η διασταύρωση πληροφοριών μπορεί να σημαίνει διόρθωση αλλά και επαλήθευση των ισχυρισμών που διατυπώνουν οι δημοσιογράφοι προτού δημοσιευθεί η δουλειά τους. Ωστόσο, αποτελεί και μέρος της παρούσας ενότητας στο πλαίσιο του Προγράμματος Πρόληψης της Ριζοσπαστικοποίησης PRACTICE για τη διόρθωση τέτοιων λαθών μετά τη δημοσίευση του υλικού. Ο όρος περιγράφει τις ολοκληρωτικά κατασκευασμένες ιστορίες που φτάνουν στο ευρύ κοινό μέσω αλγορίθμων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το 2016, ο όρος που αναζητήθηκε περισσότερο στο διαδίκτυο ήταν οι «ψευδείς ειδήσεις» (fake news). Αυτό το νέο κύμα επικεντρώθηκε στη διασταύρωση δημόσιων ισχυρισμών για την αποκάλυψη τέτοιων διαδεδομένων πληροφοριακών εξαπατήσεων.

Σε γενικές γραμμές, η διασταύρωση πληροφοριών περιλαμβάνει τρεις φάσεις: 1) την εύρεση ισχυρισμών που μπορούν να ελεγχθούν, καθορίζοντας ποιοι βασικοί δημόσιοι ισχυρισμοί (α) μπορούν να ελεγχθούν και (β) πρέπει να ελεγχθούν· 2) Εύρεση των στοιχείων, αναζητώντας τα καλύτερα διαθέσιμα τεκμήρια σχετικά με τον εκάστοτε ισχυρισμό· και 3) Αξιολόγηση του ισχυρισμού συνήθως με βάση τα τεκμήρια. Ασφαλώς, αυτά είναι γενικά βήματα, καθώς το fact-checking δεν είναι ακριβώς επιστήμη και δεν υπάρχει λογισμικό εξέτασης των αρχείων, το οποίο θα ειδοποιεί κάθε φορά που παρουσιάζεται κάτι ως γεγονός ενώ δεν είναι. 

Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχει το International Fact–Checking Network – IFCN που έχει αναπτύξει έναν κώδικα αρχών με στόχο να βοηθήσει τους/τις αναγνώστες/-ριες να διακρίνουν μία καλή διασταύρωση πληροφοριών από μία που δεν είναι τόσο καλή. Οι αρχές αυτές στηρίζονται στη μη-στράτευση και την αμεροληψία, τη διαφάνεια των πηγών και της χρηματοδότησης, τη διαφάνεια της μεθοδολογίας (π.χ. επιλογή, έρευνα, σύνταξη, διόρθωση και δημοσίευση των γεγονότων) και στη δέσμευση για μία ανοιχτή και ειλικρινή διορθωτική πολιτική.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το EUFACTCHECK είναι ένα έργο του European Journalism Training Association – EJTA, το οποίο έχει ως στόχο τη σύνταξη ενός βιώσιμου προγράμματος σπουδών για διασταύρωση πληροφοριών εντός ενός ευρωπαϊκού δικτύου των σχολών δημοσιογραφίας. Στις μέρες μας, συγκεντρώνει ελέγχους δεδομένων από 150 φοιτητές/-ριες και λοιπό προσωπικό από περισσότερες από 20 σχολές EJTA. Στο πλαίσιο του έργου, αναπτύχθηκε ένας οδηγός factchecking βήμα προς βήμα για να βοηθήσουν τους/τις φοιτητές/-ριες και τους/τις εκπαιδευτικούς να ακολουθούν μία ενιαία και ενδελεχή μεθοδολογία ελέγχου. Ο εν λόγω οδηγός στοχεύει στα εξής:

Στάδια διασταύρωσης πληροφοριών (πηγή: EJTA)

Το EUFACTCHECK παρέχει επίσης μία παρουσίαση των γενικών αρχών της μεθοδολογίας και μερικές ασκήσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν αν κάποιος επιθυμεί να εξοικειωθεί με την ορολογία.

5. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΡΤΩΝΤΑΙ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ (SOCIAL MEDIA)

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αλλάξει την πρακτική της δημοσιογραφίας. Η συμμετοχή του κοινού στη δημοσιογραφία σε πραγματικό χρόνο έχει οδηγήσει στον πληθοπορισμό (crowdsourcing) του περιεχομένου, με αποτέλεσμα ακόμα και πρακτικές όπως η επιβεβαίωση της εγκυρότητας των γεγονότων να ανατίθενται στο κοινό. Οι μέθοδοι ελέγχου της εγκυρότητας του υλικού και των πηγών απαιτούν συνεχή ανανέωση, ώστε να μπορούν να αντικατοπτρίζουν τις επιπτώσεις των ψηφιακών τεχνολογιών, τις διαδικτυακές συμπεριφορές και τις πρακτικές συλλογής ειδήσεων. Στις μέρες μας, το οπτικό περιεχόμενο και οι μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων είναι τα πιο σημαντικά εργαλεία στη δημοσιογραφία και ένας εκδότης δεν μπορεί να τα αγνοήσει αν θέλει να έχει στην εφημερίδα του μία ιστορία που θα ασκήσει μεγάλη επίδραση στο κοινό. Η ραγδαία ανάπτυξη του οπτικού υλικού που ανεβαίνει στα social media καθορίζεται από τρεις κύριους παράγοντες: 1) η παγκόσμια αύξηση του αριθμού των κινητών τηλεφώνων που έχουν κάμερα, 2) η αύξηση της πρόσβασης σε φθηνά/δωρεάν δεδομένα για χρήση του διαδικτύου, και 3) η αύξηση των παγκόσμιων κοινωνικών δικτύων και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης στις οποίες ο/η καθένας/-μία μπορεί να δημοσιεύσει υλικό και να δημιουργήσει το δικό του/της κοινό. Επομένως, κρίνεται απαραίτητο οι μαθητές/-ριες να εξοικειωθούν με τα βασικά εργαλεία και τις τεχνικές για εκμάθηση και εξάσκηση στον έλεγχο εγκυρότητας διαδικτυακού περιεχομένου και πηγών όπως:

Ανάλυση λογαριασμών στο Facebook

τρόποι χρήσης διαδικτυακών εργαλείων (π.χ. τεχνικές Intel) για να ανακαλύψουν περισσότερες πληροφορίες για μία πηγή μέσω του προσωπικού λογαριασμού τους στο Facebook.

Ανάλυση λογαριασμού Twitter

τρόπος χρήσης οδηγών (π.χ. έλεγχος Africa) για αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με μία πηγή μέσα από την ανάλυση του ιστορικού της στα κοινωνικά δίκτυα, ώστε να ανακαλύψουν αν πίσω από τον λογαριασμό βρίσκεται ένα αυτόματο υπολογιστικό σύστημα (bot tweeting) ή ένα άτομο.

Αντίστροφη αναζήτηση εικόνων

τρόποι χρήσης διαδικτυακών εργαλείων (π.χ. Google Reverse Image Search, TinEye, RevEye κτλ.) για να ελέγξουν αν μία εικόνα μπορεί να ανακυκλωθεί για να υποστηρίξει έναν νέο ισχυρισμό ή ένα γεγονός. Η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων μας επιτρέπει να δούμε αν μία ή περισσότερες βάσεις δεδομένων εικόνων περιλαμβάνουν μία προηγούμενη εκδοχή της εικόνας, αλλά ακόμα και αν η αναζήτηση δεν δείξει αποτελέσματα, αυτό δεν σημαίνει ότι η εικόνα είναι αυθεντική. Θα πρέπει να πραγματοποιηθούν συμπληρωματικοί έλεγχοι.

YouTube Data Viewer

δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη και καθολικά αποδεκτή μηχανή αντίστροφης αναζήτησης βίντεο, αλλά εργαλεία όπως τα Amnesty’s YouTuber Data Viewer, InVID και NewsCheck μπορούν να εντοπίσουν στοιχεία των βίντεο στο YouTube και η χρήση αντίστροφης αναζήτησης εικόνων να δείξει αν αυτά τα στοιχεία ανταποκρίνονται σε εικόνες από κάποιο παλαιότερο βίντεο που έχει αναρτηθεί.

EXIF Viewer

τα EXIF είναι μετα-δεδομένα οπτικού υλικού που περιλαμβάνουν δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί με ψηφιακές κάμερες και κάμερες κινητών τηλεφώνων τη στιγμή της σύλληψης της εικόνας και περιλαμβάνουν πληροφορίες, όπως η ώρα και η ημερομηνία λήψης της φωτογραφίας, η τοποθεσία κτλ. Αυτά τα μετα-δεδομένα είναι πολύ χρήσιμα στη διαδικασία ελέγχου της εγκυρότητας. Αν τα βίντεο έχουν διανεμηθεί μέσω του Facebook και του Twitter, τότε αυτά τα δεδομένα δεν εμφανίζονται, γιατί απαιτείται το αυθεντικό αρχείο.

Αυτά τα εργαλεία είναι δωρεάν και σχετικά απλά στη χρήση, καθώς απαιτούν μόνο βασικές δεξιότητες για την εφαρμογή τους. Υπάρχουν, ασφαλώς, και πιο προχωρημένες τεχνικές όπως:

Γεωτοποθεσία

η διαδικασία καθορισμού της τοποθεσίας λήψης μίας φωτογραφίας ή ενός βίντεο. Αυτό είναι δυνατό μόνο αν υπάρχουν επαρκή μετα-δεδομένα διαθέσιμα. Τα δεδομένα EXIF των κινητών τηλεφώνων συχνά αποκαλύπτουν τις συντεταγμένες της τοποθεσίας λήψης του υλικού και το υλικό των κοινωνικών δικτύων συνήθως φέρει την τοποθεσία από όπου ανέβηκε το υλικό. Συνήθως, η γεωτοποθεσία απαιτεί τον συνδυασμό οπτικών χαρακτηριστικών και οροσήμων μέσω των δορυφορικών εικόνων, της απεικόνισης των δρόμων και οπτικού υλικού που διατίθεται από άλλες πηγές.

s

Εγκληματολογία εικόνας

μερικά εργαλεία είναι χρήσιμα για τον εντοπισμό αντιφάσεων στα δεδομένα μίας εικόνας που υποδηλώνουν την παραποίησή της. Εργαλεία όπως τα Forensically, Photo Forensics και IziTru μπορούν να αποκαλύψουν την κλωνοποίηση υλικού και να πραγματοποιήσουν ανάλυση των σφαλμάτων, δύο διαδικασίες που είναι πολύ χρήσιμες για τον εντοπισμό παραποιημένου υλικού.  

Επιβεβαίωση του καιρού

πηγές όπως η WolframAlpha μπορούν να αποκαλύψουν ιστορικά δεδομένα για τον καιρό, που μας επιτρέπουν να ελέγξουμε αν ο καιρός που βλέπουμε σε κάποιο οπτικό υλικό υποστηρίζεται από το αρχείο εκείνης της δεδομένης ιστορικής στιγμής.

U

Ανάλυση σκιών

ένας τρόπος διερεύνησης της αυθεντικότητας μίας φωτογραφίας ή ενός βίντεο είναι η ανάλυση της εσωτερικής συνοχής των εμφανών σκιών (π.χ. οι σκιές βρίσκονται στις θέσεις που θα έπρεπε να είναι;) 

ΠΩΣ;

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προσεγγίσουν αυτή την ενότητα μέσω θεωρητικής διδασκαλίας (π.χ. με σεμινάρια, ανάγνωση κειμένου ή παρουσιάσεις και διαλέξεις) και κάποιων πρακτικών ασκήσεων (π.χ. ομάδες εργασίας). Η βασική ιδέα είναι να πραγματοποιήσουν μία παρουσίαση θεωρητικού υλικού 60-90 λεπτών και να αφιερώσουν 90-120 λεπτά σε εργαστήρια (workshops) ή πρακτικές δραστηριότητες. Αυτές οι συναντήσεις μπορούν να διευρυνθούν, ή να χωριστούν σε διαφορετικές μέρες ανάλογα με το πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας των μαθητών/-ριών.

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές ενδεικτικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην τάξη:

Προσέγγιση μέσω διερεύνησης ζητήματος (Issue-Enquiry approach)

Η εν λόγω προσέγγιση θέτει στο επίκεντρο τον/τη μαθητή/-ρια και περιλαμβάνει πολλά στοιχεία της διερευνητικής μάθησης, της μάθησης μέσω επίλυσης προβλήματος και λήψης αποφάσεων. Οι μαθητές/-ριες μπορούν να αποκτήσουν νέες γνώσεις και δεξιότητες μέσω των ακόλουθων σταδίων διερεύνησης: (α) εντοπισμός του προβλήματος/ζητήματος, (β) αναγνώριση των υποβόσκουσων στάσεων και πεποιθήσεων, (γ) διαλεύκανση των γεγονότων και αποσαφήνιση των αρχών πίσω από το ζήτημα, (δ) εντοπισμός, οργάνωση και ανάλυση των τεκμηρίων, (ε) ερμηνεία και επίλυση του ζητήματος, (στ) ανάληψη δράσης και προβληματισμός σχετικά με τις επιπτώσεις και τα αποτελέσματα της εκάστοτε φάσης. Παραδείγματα αυτής της προσέγγισης περιλαμβάνουν: τη διερεύνηση των αναπαραστάσεων του κοινωνικού φύλου και των φυλών μέσω της ανάλυσης των ΜΜΕ· διερεύνηση της ιδιωτικότητας και των ΜΜΕ μέσω της πρωτογενούς και δευτερογενούς ανάλυσης των δεδομένων· διερεύνηση τους διαδικτυακού εκφοβισμού μέσω εθνογραφικής έρευνας.

Μάθηση μέσω επίλυσης προβλήματος (Problem-based learning - PBL)

Είναι ένα διδακτικό σύστημα ανάπτυξης των διεπιστημονικών γνώσεων, της κριτικής σκέψης και των στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων των μαθητών/-ριών. Είναι ένας αρκετά οργανωμένος και συνεργατικός τρόπος μάθησης που ενισχύει όχι μόνο την ατομική αλλά και τη συλλογική γνώση μέσω της δέσμευσης των μαθητών/-ριών σε μία κριτική και εκ βαθέων διερεύνηση πραγματικών προβλημάτων. Ένα παράδειγμα μάθησης με χρήση επίλυσης προβλημάτων περιλαμβάνει τον σχεδιασμό μίας αποτελεσματικής καμπάνιας μάρκετινγκ για ένα συγκεκριμένο κοινό με χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Μελέτη περίπτωσης

Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει τη διερεύνηση ενός περιστατικού ή γεγονότος σε βάθος. Απαιτεί έναν μεθοδικό τρόπο εξέτασης των γεγονότων, συλλογής δεδομένων, ανάλυσης πληροφοριών και αναφοράς αποτελεσμάτων, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να υποστηρίξει τη διερευνητική μάθηση εκ μέρους των μαθητών/-ριών. Οι μαθητές/-ριες μπορούν να αναλάβουν τη μελέτη μίας στρατηγικής για τη δημιουργία μίας καμπάνιας μάρκετινγκ μίας πολύ επιτυχημένης ταινίας, ενός βιβλίου ή ενός άλλου προϊόντος για το ευρύ κοινό.

Συνεργατική μάθηση

Αναφέρεται στη διδακτική προσέγγιση που ενώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες για να συνεργαστούν για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Η συνεργατική μάθηση μπορεί να ποικίλλει από απλή εργασία σε ζεύγη έως περίπλοκα μοντέλα εργασίας, όπως η μάθηση μέσω ερευνητικής εργασίας (project), η τεχνική jigsaw (παιχνίδι συναρμολόγησης κομματιών – παζλ), η καθοδηγούμενη διερεύνηση από συνομηλίκους και η αλληλοδιδασκαλία. Ένα παράδειγμα συνεργατικής μάθησης στην παιδεία στα μέσα και την πληροφορία είναι η συνεργατική εργασία στον χώρο της Wikipedia.

Ανάλυση κειμένων

Οι μαθητές/-ριες μαθαίνουν να πραγματοποιούν ανάλυση κειμένων μέσω του εντοπισμού των κωδίκων και των κανόνων των διαφορετικών ειδών των ΜΜΕ. Με αυτόν τον τρόπο σημειωτικής ανάλυσης (κειμενογλωσσολογία), μπορεί να διευκολυνθεί η κατανόηση βασικών εννοιών. Παράδειγμα: οι μαθητές/-ριες επιλέγουν ένα κείμενο από τα ΜΜΕ που τους ενδιαφέρει. Αυτό μπορεί να είναι ένα ειδησεογραφικό άρθρο, ένα βίντεο από το YouTube ή ένα βίντεο κλιπ από μία διαδικτυακή πηγή ειδήσεων. Χωρίστε τους/τις μαθητές/-ριες σε ομάδες και καθοδηγήστε τους στην ανάλυση του κειμένου ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνεται, τον στόχο που έχει, τον/τη συγγραφέα, τα κειμενικά χαρακτηριστικά και τα συμφραζόμενα.

Μεταφράσεις

Με αυτή την προσέγγιση, οι μαθητές/-ριες λαμβάνουν κάποιες πληροφορίες όπως αυτές παρουσιάζονται σε ένα μέσο και τις «μετατρέπουν» σε ένα άλλο μέσο. Η εν λόγω παιδαγωγική μέθοδος μπορεί να λάβει πολλές μορφές και να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα μέσα. Οι μαθητές/-ριες μπορούν να πάρουν ένα άρθρο εφημερίδας για κάτι που συνέβη στο πανεπιστήμιο και να το μετατρέψουν σε μία ραδιοφωνική αναμετάδοση. Εκτός από αυτό, μπορούν να δουν ένα σύντομο απόσπασμα μίας παιδικής ταινίας και στη συνέχεια, να εργαστούν σε μικρές ομάδες για να δημιουργήσουν ένα εικονογραφημένο σενάριο που θα απεικονίζει τη σκηνή εντοπίζοντας παράλληλα τις λήψεις, τις γωνίες και τις μεταβάσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί.

Προσομοιώσεις

Συχνά, χρησιμοποιείται ως στρατηγική στις ενότητες των προγραμμάτων σπουδών κινηματογράφου και μέσων μαζικής ενημέρωσης/επικοινωνίας. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τεχνικές προσομοίωσης για να δείξουν στους/στις μαθητές/-ριές τους πώς γίνεται η δημιουργία περιεχομένου σε αυτά τα μέσα. Παράδειγμα: οι μαθητές/-ριες αναλαμβάνουν τους ρόλους μίας ομάδας παραγωγής ντοκιμαντέρ για ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα νέων ή τους ρόλους μίας ομάδας διαδικτυακών δημοσιογράφων που παίρνουν συνέντευξη από έναν/μία εκπαιδευτικό για ένα ραδιοφωνικό σόου ή τους ρόλους μίας ομάδας μάρκετινγκ ενός πανεπιστημίου που δημιουργούν ένα βίντεο προώθησης της ζωής των φοιτητών/-ριών στο πανεπιστήμιο.

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΜΙΣΟΥΣ

https://www.noblesvilleschools.org/cms/lib07/IN01906676/Centricity/Domain/120/9-12-unit4-breakingdownhatespeech.pdf (αγγλικά) Είναι το Κεφάλαιο 4 Αποδομώντας τη ρητορική μίσους (Breaking Down Hate Speech) στο πλαίσιο των μαθημάτων LessonPlan Digital Literacy and Citizenship in a Connected Culture που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργος GoodPlay, το οποίο υλοποιήθηκε από το Τμήμα Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (Harvard Graduate School of Education). Περιλαμβάνει βασικά ερωτήματα, μία περίληψη του μαθήματος, μαθησιακούς στόχους, εκπαιδευτικό και προπαρασκευαστικό υλικό για τη ρητορική μίσους.

https://paroleostili.it/scuola/ (ιταλικά) Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Parole O_Stili ιδρύθηκε στην Τεργέστη τον Ιούλιο του 2017 και αποβλέπει στην ευαισθητοποίηση και την ανάπτυξη υπευθυνότητας εκ μέρους των χρηστών του Διαδικτύου ενθαρρύνοντάς τους να μοιραστούν και να διατηρήσουν τις αξίες που εκφράζονται στο Μανιφέστο Μη-Εχθρικής Επικοινωνίας (Manifesto of Non-HostileCommunication). Η ιστοσελίδα τους περιλαμβάνει ολόκληρες ενότητες αφιερωμένες σε εκπαιδευτικά εργαλεία, εκδηλώσεις για εκπαιδευτικούς, εγχειρίδια για σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, συναντήσεις ευαισθητοποίησης για μαθητές/-ριες και ένα βιβλίο για παιδιά γυμνασίου (σε εξέλιξη). Το υλικό βασίζεται στο ιταλικό πλαίσιο αλλά διατίθεται και στην αγγλική γλώσσα.

http://www.nohatespeech.it/ (ιταλικά) Πρόκειται για την ιταλική δύναμη των Νέων Ανθρώπων που καταπολεμούν τη Ρητορική του Μίσους στο Διαδίκτυο (Young People Combating Hate Speech Online), ένα έργο του Συμβουλίου της Ευρώπης που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των νέων ενάντια στη μισαλλοδοξία και στην εχθρική ρητορική στο διαδίκτυο. Διατίθεται σχετικό υλικό και περιεχόμενο, όπως βίντεο και σύνδεσμοι με άλλες ευρωπαϊκές ομάδες από το Κίνημα Κατά της Ρητορικής του Μίσους (No Hate Speech Movement).

ΣΥΓΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ, ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΡΤΩΝΤΑΙ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ

https://factcheckingday.com/ (αγγλικά) Αυτή είναι μια ιστοσελίδα προς τιμήν της Παγκόσμιας Ημέρας για το Fact-Checking (2 Απριλίου). Περιλαμβάνει μαθήματα, άρθρα, κουίζ και λοιπό ενδιαφέρον υλικό σχετικά με τη διασταύρωση πληροφοριών.

https://eufactcheck.eu/wp-content/uploads/2019/03/1AnalyseClaim-001.pdf (αγγλικά) Αυτός είναι ο σύνδεσμος για τον οδηγό που αναπτύχθηκε από τον EJTA στο πλαίσιο του έργου factcheck.eu. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο εργαλείο για την ανάλυση ισχυρισμών και για την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών/χρηστών για την ανάπτυξη των ιδεών τους σχετικά με τις δηλώσεις/ειδήσεις που αναλύονται, ούτως ώστε να επαληθεύουν την εγκυρότητα του περιεχομένου.

https://stacks.stanford.edu/file/druid:fv751yt5934/SHEG%20Evaluating%20Information%20Online.pdf (αγγλικά) Πρόκειται για την έκθεση της ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε από την Stanford History Education Group για την αξιολόγηση του πολιτικού διαδικτυακού προβληματισμού των μαθητών/-ριών  – την ικανότητα κριτικής της αξιοπιστίας των πληροφοριών που κατακλύζουν τα κινητά τηλέφωνα, τους υπολογιστές και τα tablets των νέων. Περιλαμβάνει τις διαφάνειες, τις ασκήσεις, τις ερωτήσεις και το υλικό που χρειάζεται για να διεξαχθεί η αξιολόγηση.

https://checkology.org/ (αγγλικά) Είναι μία εικονική πλατφόρμα όπου οι μαθητές/-ριες μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται αμφιλεγόμενες πληροφορίες, μέσω της τελειοποίησης των δεξιοτήτων τους στην ειδησεογραφική παιδεία. Τα μαθήματα της εικονικής τάξης βοηθούν τον/την εκπαιδευτικό να εφοδιάσει τους/τις μαθητές/-ριές του/της με εργαλεία για την αξιολόγηση και την ερμηνεία ειδήσεων αλλά και να τους διδάξει τρόπους για την επιλογή των πληροφοριών που πρέπει να εμπιστεύονται και να μοιράζονται. Κυκλοφορεί και μία δωρεάν έκδοση της πλατφόρμας.

http://factcheckers.it/materiali/ (ιταλικά) Ο πολιτισμικός οργανισμός Factcheckers αποτελεί το πρώτο έργο Fact-checking που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία. Η ιστοσελίδα του περιλαμβάνει υλικό και πόρους για διαφορετικά κοινά, όπως παιχνίδια με χαρτιά για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης, έναν ψυχαγωγικό οδηγό για τους χρήστες του διαδικτύου, ένα διαδραστικό κουίζ που επιτρέπει στους ανθρώπους να διαχωρίζουν τις αληθείς από τις ψευδείς ειδήσεις, τους λογαριασμούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τα λοιπά, έναν οδηγό για εντοπισμό των ψευδών ειδήσεων, ένα βίντεο για τους/τις ερευνητές/-ριες του διαδικτυακού ωκεανού (Digital Ocean), τον δεκάλογο του ερευνητή ειδήσεων, κοινωνικές κάρτες για διανομή στο Facebook και το Twitter και ένα εγχειρίδιο για νέους factcheckers και πολλά άλλα.

ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

http://unesco.mil-for-teachers.unaoc.org/modules/
(αγγλικά) Αυτή η ιστοσελίδα παρέχει πληροφορίες για πρόσβαση σε διεθνείς διδακτικούς πόρους για την παιδεία στα μέσα και την πληροφορία, σε πολλές γλώσσες, για εκπαιδευτικούς, ερευνητές/-ριες και άλλους/-ες χρήστες. Το υλικό (13 ενότητες) μπορεί να διανεμηθεί, να προσαρμοστεί, να χρησιμοποιηθεί και να ανέβει εκ νέου (re-upload) από τους/τις χρήστες.

https://www.bricks-project.eu/wp/wp-content/uploads/2015/06/Modulo_bricks.pdf
(ιταλικά) Αυτή είναι μία διδακτική ενότητα που σχετίζεται με το έργο BRICKs που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του σεβασμού στο διαδίκτυο για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους (Building Respect on the Internet by Combating Hate Speech). Το έργο αυτό χρηματοδοτείται με την υποστήριξη της ΕΕ και υλοποιείται από πέντε χώρες με στόχο την καταπολέμηση της διάδοσης της ρητορικής μίσους κατά των μεταναστών/-ριών και των μειονοτήτων μέσω της παιδείας στα μέσα (media literacy) και της ενεργού συμμετοχής των χρηστών. Περιλαμβάνει 13 ενότητες εργασίας και καθεμία εμπλουτίζεται με εργαλεία παρακολούθησης και αξιολόγησης καθώς και από μεθόδους αποκατάστασης. Για κάθε ενότητα υπάρχει μία γενική περίληψη, στόχοι, οδηγίες, μεθοδολογίες, εκπαιδευτικό υλικό, στρατηγικές για ενίσχυση της συμμετοχής των μαθητών/-ριών κτλ.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΑΞΗΣ

Οι εκπαιδευτικοί ενδείκνυται να συμπεριλάβουν στις δραστηριότητες τοπικά/περιφερειακά, γλωσσικά και πολιτισμικά εκπαιδευτικά υλικά και παραδείγματα – τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά. Παράλληλα, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να αφαιρέσει οτιδήποτε θεωρείται ακατάλληλο, προσβλητικό ή μη παραγωγικό για έναν/μία συγκεκριμένη μαθητή/-ρια ή τη συγκεκριμένη ομάδα μαθητών/-ριών και τις μειονότητες που μπορεί να περιλαμβάνει. Επίσης, μπορεί να επιλέξει να αντικαταστήσει ασκήσεις ή κείμενα που κρίνει ανεπαρκή ή μη ικανοποιητικά για οποιονδήποτε λόγο. Είναι σημαντικό το υλικό αλλά και τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί να ανανεώνονται, ώστε το μάθημα να γίνεται πιο στοχευμένο και πιο ενδιαφέρον για τους/τις μαθητές/-ριες. Εξίσου σημαντικό είναι να προσαρμόζει το εκπαιδευτικό υλικό που θα παρουσιάσει ειδικά στην περίπτωση που υπάρχουν αλλοδαποί/-ές μαθητές/-ριες στην τάξη. Εν προκειμένω, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί: (α) να ξαναγράψει το κείμενο και να βαθμολογήσει το επίπεδο των μαθητών/-ριών με βάση διαφορετικά κριτήρια, (β) να διδάξει το συγκεκριμένο λεξιλόγιο πριν τις ασκήσεις και να το αφήσει γραμμένο στον πίνακα της τάξης για να το συμβουλεύονται ανά πάσα στιγμή οι μαθητές/-ριες, (γ) να επιστήσει την προσοχή των μαθητών/-ριών σε εικόνες και οπτικό υλικό, όπου το κρίνει απαραίτητο, (δ) να μειώσει το όριο λέξεων που απαιτείται στις γραπτές εργασίες, (ε) να ενθαρρύνει τη χρήση λεξικών, (στ) να χωρίσει τους/τις μαθητές/-ριες σε ζεύγη που θα αποτελούνται από έναν/μία δυνατό/-ή μαθητή/-ρια και έναν/μία πιο αδύναμο/-η, (ζ) να δίνει επαρκή χρόνο στους/στις μαθητές/-ριες ώστε να συγκεντρώσουν τις ιδέες τους πριν το παιχνίδι ρόλων ή τη συζήτηση στην τάξη και (η) να βαθμολογεί τους/τις μαθητές/ήτ-ριες με βάση την προσπάθειά τους και όχι με βάση την ικανότητά τους. Αν έχετε μαθητές/-ριες που χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη, επιλέξτε άτομα που θα είναι οι βοηθοί τους, όπως συμμαθητές/-ριες ή κάποιον/-α εξειδικευμένο/-ή εκπαιδευτικό. Τα άτομα αυτά μπορούν να παρέχουν βοήθεια με ποικίλους τρόπους, ανάλογα με τις ανάγκες τους/της μαθητή/-ριας. Ο/Η βοηθός μπορεί να δείξει τον τρόπο που υλοποιείται μία άσκηση πριν το προσπαθήσει μόνος/-η του/της ο/η αδύναμος/-η μαθητής/-ρια. Επιπλέον, μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποια υπόδειξη (λεκτική, σωματική ή μία χειρονομία), όταν το άτομο το χρειάζεται. Εκτός από αυτό, μπορεί να δώσει άμεση ανατροφοδότηση στον/στην μαθητή/-ρια, να τον/τη βοηθήσει να ολοκληρώσει κάποιες δραστηριότητες και με αυτό τον τρόπο, να ενθαρρύνει την επιτυχία. Τέλος, ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να βεβαιωθεί ότι ο διαθέσιμος εξοπλισμός (π.χ. ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, διαδραστικοί πίνακες, tablets κτλ.) είναι κατάλληλος για τις δραστηριότητες που σκοπεύει να αναθέσει στους/στις μαθητές/-ριες. Σε περίπτωση που υπάρχουν ελλείψεις στον υλικοτεχνικό εξοπλισμό του σχολείου, θα πρέπει να προσαρμόσει τις δραστηριότητες με βάση τον ήδη υπάρχοντα εξοπλισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Amadeu Antonio Foundation, Hate Speech against refugees in Social Media- Recommendations for Action, 2016

Chan; Jones; Jamieson; Albarracìn, Debunking: A Meta-Analysis of the Psychological Efficacy of Messages Countering Misinformation, APS, 2017, available there https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0956797617714579 [last access 29/05/2019]

Commission of the European Communities, Study on the Current Trends and Approaches to Media Literacy in Europe, 2009

Council of Europe report DGI(2017)09; Information disorder: toward an interdisciplinary framework for research and policy making, 2017

Council of Europe, Mapping of Media Literacy Practices and Actions in EU-28, 2016

Graves L., Cherubini F., The rise of fact-checking sites in Europe, Reuters Institute for the Study of Journalism, 2016

Guess, A. Nagler,J., Tucker, J., Less than you think: Prevalence and predictors of fake news dissemination on Facebook, 2019 , available there

https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/MEDIA279/Social%20Media/With%20Facebook,%20Blogs,%20and%20Fake%20News,%20Teens%20Reject%20Journalistic%20%E2%80%9CObjectivity%E2%80%9D.pdf[last access 29/05/2019]

IFCN, The commitments of the code of principle, available here https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/know-more/the-commitments-of-the-code-of-principles [last access 28/05/2019]

Marchi, R., With Facebook, Blogs, and Fake News, Teens Reject Journalistic “Objectivity”, Jourhnal of Communication Inquiry, 2012, available there https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/MEDIA279/Social%20Media/With%20Facebook,%20Blogs,%20and%20Fake%20News,%20Teens%20Reject%20Journalistic%20%E2%80%9CObjectivity%E2%80%9D.pdf[last access 29/05/2019]

Nossel, S. Faking news: fraudloent news and the fight for truth, PEN America, 2017

Reuters Institute for the Study of Journalism, Digital News Report, 2018

Stanford History Education Group, Evaluation Information: The Cornerstone of Civic Online Reasoning, 2016

Stencel, M. Fact-checking booms as numbers grow by 20 percent, Duke Reporters Lab, 2017

Tambini, D., How advertising fuels fake news. LSE Media Policy Project Blog, 2017

UNESCO, Journalism, ‘Fake news’ and disinformation, Handbook for Journalism Education and Training, 2018

Wardle, C., Information Dirosder: The Essential Glossary, 2018, available here https://firstdraftnews.org/wp-content/uploads/2018/07/infoDisorder_glossary.pdf?x81849 [last access 29/05/2019]

Weedon, J., Nuland W., and Stamos, A., Information Operations and Facebook, Facebook Newsroom, 2017

Contact Us

Do you want to sign up to receive our newsletter or write us to have more information?

Coordinator – Centro per lo Sviluppo Creativo Danilo Dolci – Italy

antonella.alessi@danilodolci.org