ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Διαδικτυακή Ζωή, Ρητορική Μίσους και Διαδικτυακός Εκφοβισμός

Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός αναφέρεται στον εκφοβισμό και την κακοποίηση των ατόμων μέσω της χρήσης σύγχρονων ηλεκτρονικών τεχνολογιών. Μπορεί να λάβει χώρα μέσω των «έξυπνων τηλεφώνων – smartphones», των υπολογιστών, των tablets και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών και εργαλείων επικοινωνίας, όπως ιστοσελίδες, μηνύματα στο κινητό (sms), άμεσα μηνύματα, ηλεκτρονικά μηνύματα, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογές ή μέσω χώρων ανταλλαγής μηνυμάτων. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ο πιο κοινός διαδικτυακός κίνδυνος για τους/τις εφήβους/-ες, μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε νέο άτομο διαδικτυακά και μπορεί να προκαλέσει ψυχολογικά προβλήματα όπως κατάθλιψη, άγχος, έντονη απομόνωση, ακόμα και αυτοκτονία. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός των νέων ανθρώπων μπορεί να επιδράσει στο κλίμα του σχολείου και τον φιλικό κύκλο του ατόμου. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των απειλών του διαδικτυακού εκφοβισμού, μαζί με τις τεχνικές δεξιότητες που σχετίζονται με την ορθή χρήση των τεχνολογικών συσκευών και των διαδικτυακών εργαλείων, απαιτείται οι νέοι/-ες να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, τα επίπεδα της ενσυναίσθησής τους, τον ηθικό τους συλλογισμό καθώς και τις δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων και διαχείρισης θυμού. Την ίδια στιγμή, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι ικανοί/-ές να παρέμβουν αποτελεσματικά σε περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού κατανοώντας τις δυναμικές της ομάδας και αναπτύσσοντας τις δικές τους ψηφιακές δεξιότητες. Το σχολικό περιβάλλον είναι (μετά το διαδικτυακό περιβάλλον) η πιο χρησιμοποιημένη «πλατφόρμα» για την πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού και παρέμβαση. Τα κεντρικά στοιχεία μίας προσέγγισης στο επίπεδο ολόκληρου του σχολείου είναι η δημιουργία μίας υποστηρικτικής σχολικής κουλτούρας, η ανάπτυξη δεξιοτήτων του προσωπικού του σχολείου, των μαθητών/-ριών και των γονέων, καθώς και η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό σε συνδυασμό με τη συνεπή υλοποίηση των πολιτικών και των πρακτικών για τη μείωση συμπεριφορών διαδικτυακού εκφοβισμού.

Η ρητορική μίσους περιλαμβάνει όλες τις μορφές έκφρασης, οι οποίες διαδίδουν, υποκινούν, προωθούν ή δικαιολογούν το ρατσιστικό μίσος, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό ή άλλες μορφές μίσους που στηρίζεται στη μισαλλοδοξία συμπεριλαμβανομένων των: μισαλλοδοξία που εκφράζεται με επιθετικό εθνικισμό και εθνοκεντρισμό, διακρίσεις και εχθρότητα κατά των μειονοτήτων, των μεταναστών και των ανθρώπων άλλης καταγωγής. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ζητήματος, οι μαθητές/-ριες πρέπει να ενισχύσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις, και να ενισχύσουν τις σχετικές με τα μέσα επικοινωνίας δεξιότητες, την ομαδική εργασία, την ηγεσία, την επικοινωνία και τη διαχείριση συγκρούσεων, προκειμένου να συμβάλουν στη δημιουργία κοινωνικά συμπεριληπτικών ομάδων και κοινωνιών. Για την αποτελεσματική καταπολέμηση της ρητορικής μίσους, οι μαθητές/ριες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να αναπτύξουν τις δικές τους διαπολιτισμικές δεξιότητες που σχετίζονται με το έθνος και με πολιτισμικά συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δεξιότητες σχετικές με τα μέσα και την πληροφόρηση καθώς και τεχνικές δεξιότητες, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν και να αντιδράσουν εγκαίρως στα επεισόδια ρητορικής μίσους. Από την άλλη, τα σχολεία θα πρέπει να παρέχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις, να προλαμβάνουν περιστατικά κακοποίησης που εκδηλώνονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής τους αποστολής και να κοινωνικοποιούν τους/τις μαθητές/-ριες για να ζουν και να εργάζονται σε μία ποικιλόμορφη κοινότητα συμβάλλοντας αφενός στην εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και αφετέρου στην πρόληψη της ρητορικής του μίσους εντός της μαθητικής κοινότητας.

Το echo-chamber, ο θάλαμος αντήχησης, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο με βάση το οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα μέσα για να έχουν πρόσβαση σε συγκεκριμένα είδη ειδήσεων και πληροφοριών, επιλέγοντας το είδος του περιεχομένου στο οποίο θέλουν να έχουν πρόσβαση σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους και τον προσανατολισμό τους. Μέσα σε έναν θάλαμο αντήχησης στα κοινωνικά δίκτυα, οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε διαδικτυακές αντιπαραθέσεις επιχειρημάτων μπορούν να βρουν πληροφορίες σχετικά με την άποψη που υποστηρίζουν και τρόπους να εκφράσουν αυτές τις σκέψεις, υποστήριξη για αυτές τις σκέψεις με έναν τρόπο συνεχιζόμενης επανάληψης των ίδιων απόψεων που εν τέλει τις ενδυναμώνει. Αυτές οι κλειστές κοινότητες δεν είναι πάντα πολιτικές και δεν λαμβάνουν χώρα μόνο διαδικτυακά. Είναι κοινότητες που διαμορφώνονται μέσα σε σχολικές τάξεις όσο και σε έναν διαδικτυακό χώρο ανταλλαγής μηνυμάτων. Οι κοινότητες είναι σημαντικές για τη δημιουργία ταυτότητας και αίσθησης του ανήκειν, αλλά μπορούν να αποτρέψουν να αμφισβητήσουμε τις παρεχόμενες γνώσεις. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός επικοινωνεί μέσω του διαδικτύου όλο και περισσότερο, είναι πολύ σημαντικό να διδάξουμε τους νέους πολίτες πώς να διαχειρίζονται ιδέες και απόψεις που είναι διαφορετικές από τις δικές τους. Για την καταπολέμηση της κανονικοποίησης της «μίας και μοναδικής ιδέας/σκέψης», οι μαθητές/-ριες πρέπει να βελτιώσουν τις ικανότητες τους στην εξέταση πολλών απόψεων και στην επιλογή θέσεων με χρήση πολιτισμικής ενσυναίσθησης και απόκτηση δεξιοτήτων ιδεολογικής επικοινωνίας.