Άσκηση 5: Σενάρια – Παραδείγματα τρόπων διαχείρισης διαπολιτισμικών συγκρούσεων στην τάξη

Άσκηση 5: Σενάρια – Παραδείγματα τρόπων διαχείρισης διαπολιτισμικών συγκρούσεων στην τάξη

Σε αυτή την άσκηση, θα σας παρουσιάσουμε μερικά παραδείγματα διαπολιτισμικών συγκρούσεων που είναι πιθανό να εκδηλωθούν στο σχολείο (Ufuq.de: “The kids are alright”, μεταφράστηκε από τα γερμανικά στα αγγλικά από τους Leena Feroghκαι Sebastian Schwäbe). Θα θέλαμε να αναστοχαστείτε ως προς κάθε σενάριο και συγκεκριμένα, να σκεφτείτε πώς θα αντιμετωπίζατε μία ανάλογη κατάσταση. Μόλις ολοκληρώσετε τον αναστοχασμό σας, θα θέλαμε να διαβάσετε τις χρήσιμες πληροφορίες και τις παιδαγωγικές προτάσεις καθώς και να τις συγκρίνετε με τις δικές σας απαντήσεις.

Σενάριο 1: Η νέα μαθήτρια με τη μαντίλα

Μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, έρχεται στο σχολείο ένα κορίτσι μουσουλμανικής καταγωγής, το οποίο φορά την παραδοσιακή ισλαμική μαντίλα που καλύπτει τα μαλλιά της. Μερικά από τα υπόλοιπα κορίτσια στο σχολείο σχολιάζουν αρνητικά αυτό το γεγονός.

Πώς θα αντιμετωπίζατε αυτή την κατάσταση; Παρακαλείστε να γράψετε την απάντησή σας σε ένα φύλλο χαρτί. Κατόπιν, να συγκρίνετε την απάντησή σας με τις χρήσιμες πληροφορίες και τις παιδαγωγικές προτάσεις που ακολουθούν παρακάτω.

Χρήσιμες πληροφορίες: 
Δεν μπορούμε να συμπεράνουμε αν ένα άτομο είναι θρησκευόμενο ή όχι από το αν φοράει ή όχι μαντίλα. Ωστόσο, για πολλούς, η μαντίλα είναι σύμβολο του «Ισλάμ» στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης, το οποίο επιθυμούν να υπερασπιστούν. Για άλλους βέβαια, είναι έκφραση καταπίεσης. Στην καθημερινή ζωή, τα σχέδια και ο τρόπος δεσίματος της μαντίλας είναι πολλά και διαφορετικά. Η κόρη μίας οικογένειας μπορεί να φοράει μαντίλα, σε αντίθεση με την αδελφή ή τη μητέρα της που ενδέχεται να μη φοράει. Όπως και να έχει η κατάσταση, δηλαδή είτε μία κοπέλα φοράει μαντίλα με τη θέλησή της είτε επειδή της το έχουν επιβάλει, το να εμφανίζεσαι την πρώτη μέρα στο σχολείο – μετά τις καλοκαιρινές διακοπές – φορώντας μαντίλα δημιουργεί ένα μεγάλο εμπόδιο για όλους/-ες.

Παιδαγωγικές προτάσεις:

  • Στους/Στις νέους/-ες συνήθως δεν αρέσει να τους/τις πλησιάζουν για να συζητήσουν αλλαγές που επηρεάζουν την εικόνα του σώματος ή της προσωπικότητάς τους. Όταν θα προσεγγίσετε μία μαθήτρια που είναι «νέα» στο σχολείο και φορά μαντίλα, θα πρέπει να της δείξετε πραγματικό ενδιαφέρον και όχι ότι έχετε πρόβλημα με αυτό που φορά στο κεφάλι της.
  • Να είστε ένας άνθρωπος με τον οποίο οι μαθητές/-ριες δεν θα διστάζουν να επικοινωνήσουν σε περίπτωση που εκδηλωθεί κάποιο περιστατικό διάκρισης.
  • Αναζητήστε ρεαλιστικές λύσεις, αν προκύψουν προβλήματα, όπως π.χ. στο μάθημα της φυσικής αγωγής.
  • Αν οι μαθήτριες που φορούν ή όχι μαντίλα πέσουν θύματα εκφοβισμού στο σχολείο, μη διστάσετε να παρέμβετε, όχι όμως για θρησκευτικά ζητήματα, αλλά επειδή κάποιοι/-ες μαθητές/-ριες ασκούν πίεση σε συμμαθήτριές τους.
  • Όσο λιγότερη πίεση δέχονται αυτά τα κορίτσια και οι οικογένειές τους, τόσο πιο ελεύθερα λαμβάνουν τις αποφάσεις τους.
Σενάριο 2: Άρνηση χειραψίας στην τελετή αποφοίτησης του σχολείου

Στην τελετή αποφοίτησης του σχολείου, ένας Μουσουλμάνος μαθητής αρνείται να κάνει χειραψία με μία εκπαιδευτικό που θέλει να τον συγχαρεί για τη μαθητική του επίδοση.

Πώς θα αντιμετωπίζατε αυτή την κατάσταση; Παρακαλείστε να γράψετε την απάντησή σας σε ένα φύλλο χαρτί. Κατόπιν, να συγκρίνετε την απάντησή σας με τις χρήσιμες πληροφορίες και τις παιδαγωγικές προτάσεις που ακολουθούν παρακάτω.

Χρήσιμες πληροφορίες: 
Οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι στον κόσμο κάνουν χειραψία με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, μερικοί αποφεύγουν τη σωματική επαφή με αγνώστους και ιδιαίτερα του αντίθετου φύλου ως ένδειξη σεβασμού. Αν ένα άτομο νεαρής ηλικίας δεν επιθυμεί να κάνει χειραψία, σχετίζεται με τις τυπικές διαδικασίες της εφηβικής ταυτότητας: Ποιος/-α είμαι; Τι ρόλο διαδραματίζει η θρησκεία για εμένα; Τι προσδοκούν από εμένα; Στις περισσότερες περιπτώσεις, η άρνηση της χειραψίας δεν συνδέεται με την επιθυμία του ατόμου για απομόνωση. Επιλέγοντας ο μαθητής να μην κάνει χειραψία ίσως να θέλει να ελέγξει αν είστε έτοιμοι/-ες να αναγνωρίσετε την «ατομικότητά» του. Αυτό μπορεί βέβαια να μοιάζει με πρόκληση, αλλά συνήθως πρόκειται για ένα πείραμα.

Παιδαγωγικές προτάσεις:

  • Μην ενθαρρύνετε συζητήσεις του τύπου «εμείς και αυτοί» με θέμα τις αξίες και τις παραδόσεις «μας».
  • Ρωτήστε τους/τις μαθητές/-ριες τι είναι σημαντικό για εκείνους/-ες, όταν χαιρετούν κάποιο άλλο άτομο.
  • Υιοθετήστε διάφορες μορφές χαιρετισμού.
  • Εντοπίστε τις ανησυχίες των μαθητών/-ριών, αντιμετωπίστε τες σοβαρά, αλλά να θυμάστε ότι διανύουν μία φάση αναζήτησης της ατομικής τους ταυτότητας.
  • Σε περίπτωση ιδεολογικής σκλήρυνσης, αναζητήστε βοήθεια.
Σενάριο 3: Διεθνείς συγκρούσεις

Μία πολιτική συζήτηση ξεκινά στην τάξη και μερικοί/-ές μαθητές/-ριες εκφράζουν μονόπλευρες απόψεις, όταν μιλούν για πολέμους και συγκρούσεις.

Πώς θα αντιμετωπίζατε αυτή την κατάσταση; Παρακαλείστε να γράψετε την απάντησή σας σε ένα φύλλο χαρτί. Κατόπιν, να συγκρίνετε την απάντησή σας με τις χρήσιμες πληροφορίες και τις παιδαγωγικές προτάσεις που ακολουθούν παρακάτω.

Χρήσιμες πληροφορίες:
Οι νέοι/-ες ανησυχούν για τις διεθνείς συγκρούσεις, γεγονός που οδηγεί μερικές φορές σε δύσκολες καταστάσεις, π.χ. υποστηρίζουν με πάθος την άποψή τους. Αυτές μπορεί να σχετίζονται με την προσωπική/οικογενειακή εμπλοκή σε κάποιο περιστατικό, με την αίσθηση αντικρουόμενων συμφερόντων σε επίπεδο πολιτικής (π.χ. η Σαουδική Αραβία είναι μία ισλαμική δικτατορία και συγχρόνως σύμμαχος «της Δύσης») ή γενικά με τη διαμαρτυρία κατά της αδικίας ή τη συμπόνια για τα θύματα του πολέμου και της βίας. Ακόμη και οι διακρίσεις που έχει βιώσει ένα άτομο μπορούν να συμβάλουν στο να αισθάνονται τα νέα παιδιά μία σύνδεση με άλλα «θύματα», όπως οι μουσουλμάνοι. Έπειτα, οι διεθνείς συγκρούσεις λειτουργούν ως φερέφωνο για την επιβεβαίωση των προσωπικών αντιλήψεων του ατόμου. Οι σαλαφιστές (υπερσυντηρητικοί σουνίτες μουσουλμάνοι) μπορούν επίσης να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους αυτή την κατάσταση αν παρουσιάσουν τις εν λόγω συγκρούσεις μέσα από τη δική τους οπτική γωνία (π.χ. χαρακτηρίζοντας τους μουσουλμάνους ως θύματα).

Παιδαγωγικές προτάσεις:

  • Παρουσιάστε συχνά στην τάξη σχετικές ειδήσεις που προβάλλουν τα ΜΜΕ και αφήστε χώρο στους/στις μαθητές/-ριες να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
  • Επαινέστε την ενσυναίσθηση/τη δέσμευση/την κριτική/τη διαμαρτυρία των μαθητών/-ριών σας.
  • Η διαφοροποίηση μπορεί να ακολουθήσει σε ένα δεύτερο στάδιο: Με τι σχετίζεται η σύγκρουση; Προχωρήστε σε σύγκριση των συγκρούσεων.
  • Δοκιμάστε μία αλλαγή προοπτικής: Πώς την αντιμετωπίζουν οι εμπλεκόμενοι παράγοντες/αντιμαχόμενες πλευρές;
Σενάριο 4: «Ο Pierre Vogel; Μου φαίνεται φοβερός τύπος…»

Ένας μαθητής αναφέρεται με θετικό τρόπο στον σαλαφισμό ή τους ισλαμιστές κήρυκες.

Πώς θα αντιμετωπίζατε αυτή την κατάσταση; Παρακαλείστε να γράψετε την απάντησή σας σε ένα φύλλο χαρτί. Κατόπιν, να συγκρίνετε την απάντησή σας με τις χρήσιμες πληροφορίες και τις παιδαγωγικές προτάσεις που ακολουθούν παρακάτω.

Χρήσιμες πληροφορίες:
Οι νέοι/-ες βρίσκονται σε μία φάση αναζήτησης. Η θρησκεία μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο λίθο της ταυτότητας ενός ατόμου, ειδικά όταν οι νέοι/ες αισθάνονται ότι η θρησκεία «τους» και η σχέση τους με αυτή αμφισβητείται. Σε αυτό το σημείο, μπορεί να δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη του σαλαφισμού, ο οποίος παρέχει στους οπαδούς του: μία κοινότητα στην οποία νιώθουν ότι ανήκουν, αναγνωρίζεται η δύναμη και η ανωτερότητά τους, θρησκευτική «γνώση» και προσανατολισμό, δυνατότητες αυτοπαρουσίασης (προσοχή) και τοποθέτηση ενάντια στις κατάφωρες και αναπόφευκτες αδικίες. Επομένως, ο σαλαφισμός μπορεί να φανεί ελκυστικός ως ιδεολογία σε όλους (ακόμη και σε μη μουσουλμάνους νέους). Σηματοδοτεί ένα κοινωνικό κενό: όταν οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα πολλών νέων στην κοινωνία δεν καλύπτονται, εμφανίζονται διάφοροι επιτήδειοι για να τα καλύψουν. Ασφαλώς, αν ένας/μία μαθητής/-ρια αναφερθεί στον σαλαφισμό, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρόσκειται σε αυτό το ιδεολογικό ρεύμα.

Παιδαγωγικές προτάσεις:

  • Αντιμετωπίστε τις αναφορές στους σαλαφιστές κήρυκες (ή παρόμοιες) με όση το δυνατόν μεγαλύτερη ψυχραιμία. Να θεωρείτε τις προκλήσεις ως ευκαιρίες για συζήτηση.
  • Τοποθετήστε σε πρώτο πλάνο την «προβληματική» αυτών των θέσεων (π.χ. υποτίμηση). Ρωτήστε τους/τις μαθητές/-ριές σας αν γνωρίζουν άλλες μορφές υποτίμησης.
  • Να συζητάτε για τη θρησκεία και διαφορετικές μορφές θρησκευτικής ευλάβειας.
  • Αφήστε χώρο στους/στις νέους/-ες. Οι σκέψεις τους τούς προστατεύουν από απλές κοσμοθεωρίες.
  • Μην δώσετε την εντύπωση ότι θέλετε να αμφισβητήσετε το «Ισλάμ». Αν τα καταφέρετε, είναι πιθανό ότι οι περισσότεροι/-ες μαθητές/-ριές σας θα απορρίψουν τον σαλαφισμό και θα εκφράσουν την ντροπή που νιώθουν για τους κήρυκές του.
  • Να παρατηρείτε πάντα με προσοχή τις αλλαγές στις οποίες προβαίνουν οι νέοι/-ες. Να έχετε εμπιστοσύνη στην πείρα και την παιδαγωγική διαίσθηση που διαθέτετε.

Αφού ολοκληρώσετε την εργασία σας πάνω στα τέσσερα παραπάνω παραδείγματα, σκεφτείτε μία περίπτωση κατά την οποία βρεθήκατε αντιμέτωπος/-η με μία πολιτισμική σύγκρουση στην τάξη. Στη συνέχεια, ακολουθήστε το παρακάτω πρόγραμμα που αποτελείται από 6 βήματα (από το ufuq.de: “The kids are alright”) και θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε αντίστοιχες δύσκολες καταστάσεις στο σχολείο:

  • Βήμα 1: Μην αποδίδετε όλες τις δύσκολες καταστάσεις και τις συγκρούσεις που αντιμετωπίζετε στην τάξη στην κουλτούρα, στο Ισλάμ και τον Ισλαμισμό, ή άλλες θρησκείες και πολιτισμούς! Με άλλα λόγια, μην αναρωτηθείτε ποιες «προβληματικές» και προκλητικές απόψεις ή συμπεριφορές των μαθητών/-ριών σας ενδέχεται να σχετίζονται με την κουλτούρα και συγκεκριμένες θρησκείες.
  • Βήμα 2: Αντιθέτως, αναρωτηθείτε: α) Πιο είναι το πραγματικό πρόβλημα; β) Μήπως είναι ένας τρόπος αντίδρασης του/της μαθητή/-ριας προς τις εμπειρίες που έχει αποκομίσει από τα μαθήματά μου, το σχολείο ή την κοινωνία;
  • Βήμα 3: Πείτε «ναι», να είστε ανοιχτοί/-ές στον διάλογο και να δείχνετε ενδιαφέρον στις ανησυχίες των μαθητών/-ριών σας (ακόμη και αν εκδηλώνονται με τη μορφή μίας πρόκλησης). Επίσης, παραχωρήστε τους επαρκή χώρο και χρόνο για να συμπληρώσουν και να ανταλλάξουν απόψεις και αντιλήψεις.
  • Βήμα 4: Πείτε «Όμως,…» σε σπάνιες περιπτώσεις, δηλαδή να παρεμβαίνετε μόνο όταν εκφράζονται απαξιωτικές και αντιπλουραλιστικές θέσεις, όπως επίσης, απόλυτοι ισχυρισμοί, οι οποίοι δεν έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση στην τάξη.
  • Βήμα 5: Ρωτήστε τους/τις μαθητές/-ριές σας ποιες είναι οι επιθυμίες και οι προσδοκίες τους από τα εν λόγω ζητήματα («Πώς θέλετε να ζήσετε;») και ενθαρρύνετε την έναρξη μίας συζήτησης.
  • Βήμα 6: Αν η συζήτηση με τους/τις μαθητές/-ριές σας σημειώσει επιτυχία πάνω σε αυτό το θέμα, θα έχετε εκπληρώσει τον παιδαγωγικό σας στόχο και θα επιστρέψετε στο σπίτι σας με μία βαθιά αίσθηση επαγγελματικής ικανοποίησης.